Plan działań krótkoterminowych dla gminy miejskiej Lubań w przypadku wystąpienia nadmiernej emisji

Plan działań krótkoterminowych dla gminy miejskiej Lubań  w przypadku wystąpienia nadmiernej emisji szkodliwych substancji w powietrzu.

Zadaniem Planu Działań Krótkoterminowych, zgodnie z ustawą prawo ochrony środowiska, jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia przekroczeń stężeń zanieczyszczeń oraz ograniczenie skutków i czasu trwania zaistniałych przekroczeń.

Program ochrony powietrza dla stref w województwie dolnośląskim, w których w 2018 r. zostały przekroczone poziomy dopuszczalne i docelowe substancji w powietrzu został przyjęty Uchwałą nr XXI/505/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 16 lipca 2020 r.

  Z dniem 5 sierpnia 2020 r. powyższa uchwała weszła w życie i w perspektywie najbliższych 6 lat będą realizowane działania, przyczyniające się do poprawy jakości powietrza. W związku z wystąpieniem przekroczeń poziomów dopuszczalnych oraz docelowych pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5, benzo(a)pirenu, ozonu oraz arsenu opracowano plan działań krótkoterminowych dla strefy dolnośląskiej. Spośród źródeł emisji zlokalizowanych na terenie województwa dolnośląskiego, największe oddziaływanie na stan jakości powietrza, w ww. zakresie ma ogrzewanie indywidualne oparte o paliwa stałe, wykorzystywane przez osoby fizyczne w celu dostarczenia ciepłej wody oraz ciepła do pomieszczeń mieszkalnych. Ponadto do wysokich stężeń tych zanieczyszczeń w powietrzu przyczyniają się szczególnie niekorzystne warunki meteorologiczne – występowanie niskich temperatur, brak wiatru oraz inwersja termiczna.

Wprowadzone działania krótkoterminowe nie mogą ograniczać podstawowych potrzeb życiowych mieszkańców tj. możliwości ogrzewania pomieszczeń, w których żyją lub pracują czy korzystania z ciepłej wody. Tak więc zakres działań krótkookresowych, które byłyby skuteczne i przyniosłyby wymierny efekt ekologiczny jest bardzo ograniczony.

Plan Działań Krótkoterminowych opisany w ww. Uchwale wskazuje na konieczność podjęcia działań ochronnych w przypadku wprowadzenia poszczególnych stopni zagrożenia zanieczyszczeniem powietrza.

Ustalono  trzy poziomy zagrożenia:

Ø Poziom 1

Żółty - ryzyko przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych.

Ø Poziom 2

Pomarańczowy - ryzyko przekroczenia poziomów informowania.

Ø Poziom 3

Czerwony - ryzyko przekroczenia poziomów alarmowych.

Użycie wymienionych wyżej poziomów zagrożenia występuje tylko w sytuacjach stwierdzenia ryzyka przekroczeń odpowiednich poziomów. Nie stosuje się poziomów zagrożenia w przypadku stwierdzenia przekroczeń ww. poziomów, jeśli po ich wystąpieniu nie stwierdza się dalszego ryzyka przekroczeń.

Zgodnie z Uchwałą nr XXI/505/20 Sejmiku Województwa Dolnośląskiego z dnia 16 lipca 2020 r. w sprawie uchwalenia Programu ochrony powietrza dla województwa dolnośląskiego (Dz. U. Z 2020 r. poz. 4389) gmina powinna podjąć działania informowania 
w momencie przekroczenia poziomu lub ryzyka przekroczenia poziomu alarmowego zanieczyszczeń w powietrzu.

POZIOM I (informacyjny i edukacyjny)

Po otrzymaniu z PCZK powiadomienia o POZIOMIE I Urząd Miasta Lubań zamieszcza taką informację na oficjalnej stronie internetowej (luban.pl). Odpowiedzialny za koordynowanie tych informacji jest Referat Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych. 

POZIOM II ( informacyjny i operacyjny) Ostrzeżenie

Po otrzymaniu z PCZK powiadomienia o POZIOMIE II Urząd Miasta Lubań zamieszcza taką informację na oficjalnej stronie internetowej (luban.pl). Ponadto gmina informuje placówki opiekuńcze (m.in. placówki pomocy społecznej, żłobki) i placówki oświaty (przedszkola, szkoły wszystkich poziomów), zarówno publiczne jak i niepubliczne (również te, które nie podlegają pod organ).

Informacje przekazuje pracownik Referatu Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych przez wysłanie  e-maila do wskazanych podmiotów, których listę zawiera załącznik nr 1.

W czasie trwania ogłoszonego POZIOMU II dyrektorzy placówek oświatowych mają obowiązek:

1. Przekazać informacje podopiecznym.
2. Przekazać informacje pisemną (opcjonalnie w formie graficznej) na tablicach ogłoszeniowych placówki.
3. Zastosować środki zapobiegające narażeniu podopiecznych na negatywne skutki złej jakości powietrza np. ograniczenie aktywności fizycznej na otwartej przestrzeni, gier zespołowych, zaniechania spacerów przez zorganizowane grupy, wycieczek pieszych.

POZIOM II ogłasza się na okres 24 godzin.

Podejmowane środki operacyjne przez gminę dla POZIOMU II, to w szczególności:

1. Intensywne kontrole instalacji spalania paliw stałych pod kątem spalania odpadów oraz realizacji zapisów ,,uchwał antysmogowych”.
2. Kontrole w zakresie zakazu spalania na powierzchni ziemi pozostałości roślinnych
   z ogrodów oraz zakazu rozpalania ognisk.
3. Zalecenie ograniczenia stosowania kominków, w szczególności dla mieszkańców, którzy mają alternatywne źródło ogrzewania.
4. Zalecenie korzystania z komunikacji zbiorowej zamiast indywidualnej.

Wskaźniki monitorowania dla gminy dla POZIOMU II, to:

ilość przeprowadzonych kontroli spalania paliw, odpadów i pozostałości roślinnych w trakcie trwania POZIOMU II. Straż Miejska w Lubaniu po otrzymaniu informacji dotyczącej Poziomu II prowadzi kontrole gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów i paliw zakazanych do stosowania w „uchwałach antysmogowych”
a następnie przekazuje w terminie 5 dni do Referatu Zarządzania Kryzysowego i Spraw obronnych kopie protokołów z kontroli.

Minimalna ilość przeprowadzonych kontroli w trakcie trwania Poziomu II: 2 na dzień. Poziom realizacji wskaźnika liczby przeprowadzonych kontroli uzależniony jest od bieżącej, nagłej potrzeby realizacji przez Straż Miejską w Lubaniu interwencji rangi wyższej (dot. m.in. ratowania życia i zdrowia człowieka, zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem).

POZIOM III (operacyjny, informacyjny, nakazowo/zakazowy) Alarm smogowy

Po otrzymaniu z PCZK Powiadomienia o POZIOMIE III  Urząd Miasta Lubań zamieszcza taką informację na oficjalnej stronie internetowej (luban.pl). Ponadto informuje placówki opiekuńcze (m.in. placówki pomocy społecznej, żłobki) i placówki oświaty (przedszkola, szkoły wszystkich poziomów), zarówno publiczne jak i niepubliczne (również te, które nie podlegają pod organ).

Informacje przekazuje pracownik Referatu Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych przez wysłanie  e-maila do wskazanych podmiotów których listę zawiera załącznik nr 1.

POZIOM III ogłasza się na 24 godziny.

Podejmowane środki operacyjne przez gminę dla POZIOMU III, to w szczególności:

1. Intensywne kontrole instalacji spalania paliw stałych pod kątem spalania odpadów oraz przestrzegania zapisów ,,uchwały antysmogowej”.
2. Wzmożone kontrole w zakresie zakazu spalania na powierzchni ziem pozostałości roślinnych z ogrodów oraz zakazu rozpalania ognisk.
3. Zalecenie ograniczenia palenia w kominkach.
4. Zalecenie korzystania z komunikacji zbiorowej zamiast indywidualnej.

Wskaźniki monitorowania dla gminy dla POZIOMU III, to:

1. Ilość przeprowadzonych kontroli spalania paliw, odpadów i pozostałości roślinnych
   w trakcie trwania POZIOMU III.
2. Spełnienie obowiązku przekazywania informacji - wersja elektroniczna lub papierowa.
3. Rodzaj wprowadzonych ograniczeń na terenie gminy.

Straż Miejska w Lubaniu po otrzymaniu informacji dotyczącej Poziomu III prowadzi kontrole gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów i paliw

zakazanych do stosowania w „uchwałach antysmogowych” a następnie przekazuje
w terminie 5 dni do Referatu Zarządzania Kryzysowego i Spraw obronnych kopie protokołów z kontroli. 

Minimalna ilość przeprowadzonych kontroli w trakcie trwania Poziomu III: 4 na dzień.
Poziom realizacji wskaźnika liczby przeprowadzonych kontroli uzależniony jest od bieżącej, nagłej potrzeby realizacji przez Straż Miejską w Lubaniu interwencji rangi wyższej (dot. m.in. ratowania życia i zdrowia człowieka, zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem).

Wrażliwe grupy społeczeństwa (narażone na ryzyko).

Podstawowym środkiem służącym ochronie wrażliwych grup ludności są działania służące dotrzymywaniu standardów jakości powietrza określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu. Do wrażliwych grup ludności określonych przez Wojewódzkiego Inspektora Sanitarno- Epidemiologicznego zalicza się:

1. Dzieci i młodzież poniżej 25 roku życia, a także kobiety w ciąży – szczególnie narażone na szkodliwe działanie podwyższonych stężeń zanieczyszczeń, gdyż dzieci
   i młodzież spędzają na powietrzu więcej czasu niż osoby dorosłe. Organizm dziecka będąc w fazie wzrostu i ogólnego rozwoju jest szczególnie podatny na pojawianie się zaburzeń zdrowotnych, ponieważ w tej fazie rozwoju najbardziej rozwija się ich odporność i system oddechowy. Dotyczy to również kobiet w ciąży, dla których narażenie na złą jakość powietrza wpływa na rozwój płodowy dziecka. Wśród skutków zdrowotnych można wymienić alergie, długotrwały napadowy kaszel, zapalenie oskrzeli, stany zapalne dróg oddechowych, przewlekłe stany zapalne dróg oddechowych oraz astmę.
2. Osoby starsze i w podeszłym wieku – wrażliwość osobnicza w tej grupie wynika
   z ogólnego osłabienia organizmu związanego z procesem starzenia się, co
   w konsekwencji powoduje osłabienie układu odpornościowego, a to z kolei bezpośrednio wpływa na zwiększone ryzyko zachorowania oraz zwężenie naczyń krwionośnych, które prowadzi niejednokrotnie do powstawania zakrzepów.
3. Osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu oddechowego – pył zawieszony PM10 działa drażniąco na śluzówki dróg oddechowych, po przedostaniu się do płuc niszczy ich komórki, co powoduje przedostawanie się płynów do tkanki płucnej. Szczególnie narażone na szkodliwe działanie pyłu przy odpowiednich stężeniach są osoby
   z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, w szczególności osoby chore na astmę. Możliwość wystąpienia ataków astmy obserwuje się przy wysokich stężeniach pyłu zawieszonego PM10, który zawiera substancje drażniące.
4. Osoby z zaburzeniami funkcjonowania układu krwionośnego – bardzo drobny pył zawieszony ma zdolność wnikania w płucach do naczyń krwionośnych, w wyniku czego uszkadza je, powodując zaostrzenie chorób układu krwionośnego, w tym również powstawanie zakrzepów.
5. Osoby palące papierosy i bierni palacze – wdychanie dymu papierosowego znacznie osłabia błony śluzowe dróg oddechowych, co ułatwia przenikanie zanieczyszczeń
   z wdychanego powietrza do tkanek organizmu zwiększając ryzyko zawału serca, udaru mózgu lub może zainicjować proces nowotworowy w wyniku wnikania substancji toksycznych niesionych na pyle PM10.
6. Osoby zawodowo narażone na działanie pyłów i innych zanieczyszczeń – długotrwała ekspozycja w powietrzu pyłu PM10 bezpośrednio wpływa na wzrost stężenia, co powoduje wzrost narażenia na szkodliwe działanie poprzez wnikanie do układu oddechowego i krwionośnego.

Osoby, szczególnie wrażliwe na zanieczyszczenie powietrza powinny unikać przebywania na otwartej przestrzeni w celu uniknięcia długotrwałego narażenia na podwyższone stężenia zanieczyszczeń oraz ograniczyć duży wysiłek fizyczny na otwartej przestrzeni. Osoby chore powinny zaopatrzyć się we właściwe medykamenty i stosować się do zaleceń lekarzy.

Pyły PM10  absorbowane w górnych drogach oddechowych mogą powodować kaszel, trudności z oddychaniem oraz zadyszkę, szczególnie w czasie wysiłku fizycznego. Zwiększają zagrożenie schorzeniami alergicznymi i infekcjami układu oddechowego, kataru siennego
i zapalenia alergicznego spojówek a także mogą wywierać szkodliwy wpływ na zdrowie rozwijającego się płodu.

OPRACOWANIE: Referat Zarządzania Kryzysowego i Spraw Obronnych Miasta Lubań.  Sporządził: Kierownik RZK i SO Arkadiusz Zając